بخش عمده لاستیک‌هایی که امروز در خط تولید صنایع مختلف لاستیک‌سازی، خودروسازی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد، از شیرابه درخت کائوچو به‌صورت طبیعی یا طی فرایندهایی به‌روش مصنوعی به دست می‌آید. این صمغ به‌طور طبیعی از درخت کائوچو به دست می‌آید. در این مقاله همراه ما باشید تا با این درخت و ویژگی‌هایش بیشتر آشنا شویم.

معرفی درخت کائوچو

درخت کائوچو (Hevea brasiliesis) یک درخت گرمسیری همیشه سبز و بومی مناطق آسیای جنوبی (مالزی، اندونزی، سیلان، هند) است. اصالت این درخت به کشور برزیل تعلق دارد و نامش از عبارتی به زبان سرخ‌پوستی به‌معنی «اشک‌های درخت» گرفته شده است. اشک‌های این درخت پرکاربرد، همان شیره لاتکس است که طعمی ترش و بوی ناخوشایندی دارد؛ اما طی فرایندهای مختلف به الاستومترهای کائوچوی طبیعی تبدیل می‌شود و در صنایع مختلف کاربرد دارد. از آنجا که منشاء این ماده به طبیعت برمی‌گردد، به نام لاستیک طبیعی یا کائوچوی طبیعی نیز شهرت یافته است.

البته با توجه به هزینه بالا و دشواری زیاد تولید کائوچوی طبیعی، تغییرات چشمگیری در فرایند تولید کائوچو پدید آمد و منجر به تولید کائوچوی مصنوعی طی مراحل آسان‌تر و با کیفیت بالاتر شد.

ساختار شیمیایی کائوچوی طبیعی

کائوچوی طبیعی یا همان صمغ لاستیک که از شیره درختان نواحی استوا گرفته می‌شود، یک ترکیب بزرگ از مولکول (C5 H8) n است که n در آن می‌تواند مابین ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ باشد. با نگاهی به ساختار شیمیایی کائوچو، تعدادی پلیمر سنگین مصنوعی یا طبیعی می‌بینیم که بعد از عملیات ولکانیزاسیون، خاصیت کششی و ارتجاعی لاستیک را رقم می‌زند. این ماده در برابر تنش و فشار تسلیم می‌شود و بعد از رهاکردن فشار، به حالت اولیه بازمی‌گردد. از انواع کائوچوی طبیعی موجود در بازار می‌توان به کائوچو طبیعی RSS و کائوچو طبیعی SMR اشاره کرد.

منظور از پدیده ولکانیزاسیون چیست؟

ولکانیزاسیون عملیات تبدیل پلیمر از حالت ترموپلاستیک به ترموستینگ است. یعنی پلیمر از حالت وارفتگی در برابر حرارت به مقاومت در برابر حرارت تبدیل می‌شود تا قدرت کش آمدگی آن تا بیش از هزار درصد افزایش پیدا کند. صمغ درخت کائوچو برای آنکه در صنعت قابل بهره‌برداری باشد، تحت این عملیات قرار گرفته و اصطلاحا اکسیده می‌شود تا به ماده‌ای قابل ذوب و شکل‌دهی تبدیل شود.

بهترین شرایط برای کشت درخت کائوچو

درخت کائوچو در بهترین حالت در آب‌و‌هوای مرطوب طرفین خط استوا رشد می‌کند و صمغ آن برداشت می‌شود. در حال حاضر کشورهایی مثل برزیل، مالزی، اندونزی، هند، سریلانکا و … مهم‌ترین پرورش‌دهندگان این گیاه و تولیدکنندگان کائوچوی طبیعی در تمام دنیا هستند. در تمام دنیا ۵ میلیون هکتار زمین به کاشت درخت کائوچو اختصاص داده شده که ۴ میلیون هکتار آن در آسیای جنوبی و مابقی در آفریقای مرکزی متمرکز است. فکر می‌کنید از این مساحت، روزانه چه میزان کائوچوی طبیعی برداشت می‌شود؟

با در نظر گرفتن حداقل فاصله ۴٫۵ متری میان درخت‌ها، در شرایط مناسب از هر ۵ هزار متر مربع روزانه، ۲۵۰ کیلوگرم کائوچوی خشک برداشت می‌شود. البته می‌توان با اجرای عملیات پیوند میان درختان، این میزان را تا پنج هزار کیلوگرم افزایش داد.

شیرابه گیاه کائوچو را چطور جمع‌آوری می‌کنند؟

گفتیم که اشک این درختان گریان یا همان شیرابه و صمغ آن به‌عنوان لاستیک طبیعی در صنایع مختلف به‌کار می‌رود. اما ببینیم چطور باید شیره درخت کائوچو را جمع‌آوری کرد؟!

این صمغ سفیدرنگ و پرکاربرد را از شکاف‌های درختان ۵ الی ۷ ساله برمی‌دارند. با اسید فرمیک ترکیب می‌کنند تا سفت و خشک شود و در نهایت به صورت ورقه یا بلوک کائوچوی خام استفاده یا صادرات باشد. البته در این مرحله کائوچو کشش‌پذیری مناسبی ندارد و باید طی عملیات ولکانیزه با گوگرد و مواد پرکننده ترکیب گردد تا به‌عنوان متریالی با قابلیت کشسانی عالی آماده استفاده در صنعت باشد. به هر حال از آنجا که روند جمع‌آوری شیرابه گیاه کائوچو پرزحمت و هزینه بردار است، بسیاری از کشورها واردات آن را ترجیح می‌دهند.

روش تکثیر درخت کائوچو

درخت کائوچو را می‌توان به ۳ روش خوابانیدن هوایی، قلمه‌زنی و کاشت بذر تکثیر کرد. در ادامه درباره هر روش مختصر توضیح می‌دهیم.

۱. تکثیر به روش خوابانیدن هوایی

در این روش قلمه گیاه را روی تنه اصلی یا مادری می‌گذارند تا ریشه‌هایش جوانه بزنند؛ سپس از ناحیه ریشه جدا کرده و در گلدان می‌کارند. یک ساقه مناسب از گیاه مادر را جدا کرده و برگ‌های محدوده ریشه‌زایی را بچینید؛ سپس پوست ساقه را ببرید و تکه‌ای از چوب ساقه را (به اندازه یک خلال) در محل شکاف و بریدگی قرار دهید. هورمون ریشه‌زایی را روی محل شکاف قرار دهید و آن را مرطوب نگه دارید تا ریشه‌ها از محل بریدگی رشد کنند. سپس ساقه قلمه را از زیر محل بریدگی قطع کرده و در گلدان تازه‌ای بکارید.

۲. تکثیر به روش قلمه‌زنی

برای این روش تکثیر نیز به یک قلمه مناسب از گیاه مادری نیاز دارید که برگ‌های زیرین آن حذف شده و انتهای قلمه آغشته به پودر یا محلول ریشه‌زایی باشد. در مرحله بعد یک گلدان را پر از خاک غنی و مرطوب کنید و قلمه‌ها را داخل گلدان بکارید. سپس یک نایلون پلاستیکی شفاف روی گلدان بکشید تا رطوبت خاک حفظ شود. گلدان را در یک مکان گرم زیر نور مستقیم خورشید قرار دهید و ۲ تا ۳ هفته بعد، بعد از ریشه‌زدن قلمه‌ها، پوشش پلاستیکی را از روی آن بردارید.

۳. تکثیر به روش کاشت بذر

این روش کاشت را همه بلدیم. کافی است یک گلدان کوچک بردارید و آن را پر از خاک باغبانی، هوموس و پیت ماس کنید. بذرها را روی سطح خاک بپاشید و مرطوب نگه دارید تا در عرض یک هفته الی یک ماه، جوانه‌ بزنند. به‌محض مشاهده اولین جوانه‌های گیاه، گلدان را تغییر داده و بزرگ‌تر کنید.

شرایط مورد نیاز برای نگهداری درختان کائوچو

اگر قصد دارید این درخت را پرورش دهید، باید از شرایط نگهداری آن باخبر باشید. درخت کائوچو مثل تمام گیاهان به شرایط خاصی نیاز دارد که شامل نور کافی، دما و خاک مناسب و میزان مشخصی آبیاری است. در ادامه این موارد را مفصل توضیح می‌دهیم.

نور کافی، دمای مناسب

بهترین دما برای رشد درخت کائوچو، دمای معمولی خانه است. البته این گیاه زیر دمای منفی یک درجه نیز رشد می‌کند و زنده می‌ماند. از طرفی به نور غیر مستقیم نیاز دارد تا برگ‌هایش سبز و براق باقی بمانند. نور خورشید به پرپشت شدن و ضخامت بیشتر درختان کمک می‌کند.

کوددهی و خاک سرشار از مواد غنی

درخت کائوچو برای آنکه در بهترین حالت ممکن رشد کند، خاک غنی را ترجیح می‌دهد. اگر بخواهید از آن به‌عنوان گیاه آپارتمانی استفاده کنید، بستر خاک مناسب گل آپارتمانی نیز برای آن مناسب است.

میزان آب کافی

گیاه کائوچو به آبیاری منظم و بستر همیشه مرطوب نیاز دارد. البته این نکته را به خاطر داشته باشید که آبیاری منظم موجب پوسیدگی ریشه‌ها و از بین رفتن گیاه می‌شود. در بهترین حالت باید بگذارید سطح خاک خشک شود و بعد مجددا آبیاری کنید.

کاربردهای صمغ درخت کائوچو

مایع چسبناکی که از درخت همیشه‌سبز کائوچو به‌دست می‌آید، همان پلاستیک است. ماده اولیه انواع صنایع مختلف که تبدیل می‌شود به تایر اتوموبیل‌هایمان، زیره کفشمان، تشکی که روی آن می‌خوابیم یا بادکنک و توپی که به هوا پرتاب می‌کنیم. انواع آدماس، واشر، کش، پاشنه، چسب، اتصالات ساخت‌و‌ساز، سیستم‌های عایق رطوبت، جعبه باتری، قطعات خودرو، تولید مبدل‌های حرارتی، پایه‌های ضد لرزش، کوپل‌های محرک، فنرها، یاتاقان‌ها و نوارهای لاستیکی را نیز به کمک آن می‌توان تولید کرد.

شرکت آماتیس راه تجارت ویرا با افتخار توانسته طی این سال‌ها تامین‌کننده مواد اولیه شیمیایی به‌صورت عمده و عرضه آن به بازار باشد. قیمت ورق کائوچو به عوامل متعددی بستگی دارد. برای همین پیشنهاد می‌کنیمجهت کسب اطلاع از قیمت روز کائوچو و سفارش عمده با کارشناسان فروش ما در شرکت ویراتیس تماس حاصل فرمایید.