شاید نامش را کمتر شنیده باشید، اما به‌جرئت یکی از اجزای ضروری زندگی مدرن امروزی است! از پاک‌کن‌های جدید و کلیپس‌هایی که برای بستن مو استفاده می‌کنید تا انواع فنر، چسب، یاتاقان، لاستیک خودرو، لوازم بیمارستانی، وسایل خانگی، اسباب‌بازی و … همگی از متریال پرکاربردی به نام کائوچو تولید می‌شوند. این ماده به‌لطف خواص کشسانی و انعطاف‌پذیری خود، پای خود را به دل صنعت هم باز کرده است. همراه ما باشید تا با ویژگی‌های این لاستیک پرقدمت و پرکاربرد آشنا شویم.
کائوچو؛ لاستیک گیاهی هدیه طبیعت!
لاستیک طبیعی کائوچو (caoutchouc) از شیرابه چسبنده گیاهانی مثل افرا به‌دست می‌آید و در دنیا به اسم‌های مختلف، از جمله لاستیک هند (India rubber) شهرت دارد. علی‌رغم ۴۰۰ نوع گیاهی که شیرابه کائوچو را تولید می‌کنند، درخت برزیلی «Hevea» با بازدهی بیشتر نسبت به سایر درختان و بوته‌ها، بیشترین سهم را در تولید این متریال دارد و بزرگ‌ترین منبع آن مالایا در جنوب شرق آسیاست.
با توجه به خواص مختلف کائوچو، کاربردهای این ماده در صنعت تمامی ندارد و به‌وفور از آن در ساخت لوازم خانگی، تجهیزات بیمارستانی و تولید اسباب بازی استفاده می‌شود.
ویژگی‌های برجسته کائوچو
از ویژگی‌های برجسته کائوچو می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- در برابر برش، پارگی، سایش، خستگی مقاومت خوبی نشان می‌دهد.
- به راحتی ضعیف و شکسته نمی‌شود و استحکام کششی آن بالاست.
- محدوده کاری کائوچو بین منفی ۵۸ تا ۲۱۲ درجه فارنهایت است.
- از انعطاف‌پذیری و کشش‌پذیری خوبی برخوردار است. حتی مقاومت کششی قابل‌توجهی هم دارد که به‌مرور زمان تضعیف نمی‌شود.
- ساختار مولکولی بسیار قوی آن را به یک ماده عایق عالی تبدیل می‌کند.
- به اندازه نئوپرن در برابر گرما، نور و ازن مقاوم نیست و در معرض نور شدید آفتاب یا اکسیژن زود خراب می‌شود.
- بسته به نوع درختی که از آن تولید می‌شود می‌تواند حاوی ناخالصی‌های طبیعی باشد.
- ممکن است در برابر شرایط محیطی و هیدروکربن‌ها آسیب‌پذیر باشد.
- با وجود مقاومت در برابر آب و برخی مواد شیمیایی، مقاومت خوبی در برابر نفت و حلال‌های غیر‌قطبی ندارد.
کائوچو چگونه تولید می‌شود؟
روند تولید کائوچوی طبیعی فوق‌العاده پرزحمت و گران است؛ به همین خاطر بیشتر کشورها این متریال پرکاربرد را وارد می‌کنند. شیرابه سفیدرنگی که از شکاف تنه درخت خارج می‌شود، باید در ترکیب با اسید فرمیک سفت و خشک شود تا به‌صورت ورق کائوچو یا بلوک آماده صادرات باشد. کائوچو در این مرحله خام است؛ یعنی کشش‌پذیری خوبی ندارد، چسبنده است و برای آنکه محکم‌تر و کشسان‌تر شود، باید طی عمل ولکانیزه با گوگرد و مواد پرکننده ترکیب گردد تا به‌عنوان متریالی با قابلیت کشسانی عالی آماده استفاده در صنعت باشد.
بعد از جنگ جهانی دوم با پیشرفت‌هایی که در زمینه ساخت کائوچوی مصنوعی شکل گرفت، روند تولید این محصول آسان‌تر شد و کیفیت محصول نهایی به‌طرز چشمگیری افزایش یافت.
چند نوع کائوچو داریم؟
تفاوت در منشأ تولید کائوچو، این متریال را به دو دسته طبیعی و صنعتی تقسیم می‌کند. همان‌طور که گفته شد کائوچوی طبیعی از شیره درختان به‌دست می‌آید و کائوچوی مصنوعی یک پلیمر دست‌ساز و یک فراورده نفتی است.
کائوچوی طبیعی
کائوچوی طبیعی فراورده‌ای از صمغ درخت کائوچو است که قدمت کشف آن به هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد و یک منبع تجدیدپذیر و زیست تخریب‌پذیر است. این متریال طبیعی (برخی آن را تحت‌عنوان پلی ایزوپرن می‌شناسند) برای آنکه مستحکم‌تر شود با گوگرد یا سولفور حرارت می‌بیند (اصطلاحا ولکانیزه می‌شود) تا آماده بهره‌برداری در صنعت باشد.
کائوچوی مصنوعی
در مقیاس صنعتی، سروکله کائوچوی مصنوعی برای اولین بار در طول جنگ جهامی دوم پیدا شد و از آن به‌بعد به دلایل مختلف بیشتر از کائوچوی طبیعی مورد استفاده قرار گرفت. این متریال پراستفاده به‌طور کاملا مصنوعی و دستی در آزمایشگاه پلیمریزه می‌شود؛ در نتیجه نسبت به کائوچوی طبیعی در برابر مواد شیمیایی، حرارت و روغن مقاوم‌تر است و استحکام کششی بیشتری دارد.
کاربردهای کائوچو در صنعت
ویژگی‌های منحصربه‌فرد کائوچو باعث شده تا این ماده هم در زندگی روزمره و هم در صنعت کاربردهای زیادی داشته باشد. در حال حاضر صنایع هواپیمایی، تجهیزات بیمارستانی، تولید اسباب‌بازی و لوازم خانگی به‌وفور از آن بهره می‌برند. اما برای درک بهتر اهمیت این متریال در صنعت، کاربردهای آن را به تفکیک انواع بیان می‌کنیم.
کاربردهای کائوچوی طبیعی
این نوع کائوچو در تولید لاستیک‌های پنوماتیک (صنعت خودروسازی)، آدامس، واشر، پاشنه و زیره کفش، چسباندن رنگدانه‌ها، اتصالات در ساخت‌و‌ساز، سیستم‌های عایق رطوبت، جعبه باتری، قطعات خودرو، تولید مبدل‌های حرارتی، پایه‌های ضد لرزش، کوپل‌های محرک، فنرها، یاتاقان‌ها، نوارهای لاستیکی و چسب‌ها به کار می‌رود.
کاربردهای کائوچوی مصنوعی
کائوچوی مصنوعی به‌وفور در تولید ضربه‌گیر خودرو، بادکنک، توپ، انواع کوسن، انواع پوشاک بارانی و غواصی، لوله‌های شیمیایی و دارویی، تجهیزات پزشکی، قطعات قالب‌گیری‌شده، تسمه‌های ماشین‌آلات، شیلنگ‌ها و آب‌بند‌های صنعتی، واگن‌های مخزن راه‌آهن و پوشش مخازن ذخیره‌سازی به کار می‌رود. این نوع کائوچو در صنعت هواپیماسازی و لاستیک ماشین نیز کاربرد دارد.
سایر خصوصیات کائوچو
- وزن مولکولی کائوچو طبیعی ۱۰۰,۰۰۰ تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ است.
- مقاومت در برابر پارگی، ساییدگی و برش
- مقاوم در برابر آب و برخی ترکیبات شیمیایی
- انعطاف پذیری بیشتر نسبت به سایر انواع لاستیک
- کاربردی در محدوده دمایی گسترده 58 تا 212 فارنهایت
- مقاومت کششی بالا
- کائوچو طبیعی مقاومت پایینی در برابر مواد هیدروکربنی و غیر قطبی دارد.
- کائوچوهای مصنوعی نسبت به طبیعی مقاومت بیشتری در برابر گرما، نور و اشعه uv دارند
چگالی کائوچو چند است؟
دانسیته یا چگالی کائوچو 0.913 الی 0.8928 (g/cm3) است. برای تولید لاستیک کائوچو چه طبیعی و چه مصنوعی باید دانسیته‌ای در همین محدوده داشته باشد.
حلال کائوچو چیست؟
کائوچو در هیدروکربن های حلقوی، استرها، کتون ها و حلال های کلردار به خوبی حل می شود از جمله حلال‌های اصلی و پر کاربرد آن Turpentine و بنزین سنگین (Naphtha) است. همچنین کائوچو نامحلول در هیدروکربن های آلیفاتیک و الکل‌ها است.
نقطه ذوب کائوچو چند است؟
کائوچو در دمای 35 تا 36 درجه سانتی گراد ذوب می‌شود. لذا شرایط تولید باید با در نظر گیری این محدوده انجام شود تا در مقدار نیاز به آن گرما داده شود.
شرایط نگهداری کائوچو؛ نکات ایمنی!
هرجا که پای ترکیبات شیمیایی به میان است، حتما مضرات و خطراتی وجود دارد که باید مراقب آنها بود. درمورد کائوچو، این هدیه‌ی طبیعت به صنعت، محل نگهداری اهمیت زیادی دارد. بهتر است این متریال را در یک انبار کاملا خشک و به دور از نور مستقیم خورشید نگه دارید. غیر از گریدهای خوراکی، این ماده قابل بلعیدن نیست و بهتر است دور از در دسترس کودکان نگهداری شود.
جمع‌بندی
مقاومت بالا، انعطاف‌پذیری و خاصیت کشسانی ۳ ویژگی محبوب کائوچو دلیل اصلی کاربرد گسترده آن در صنایع مختلف است. کائوچو یک لاستیک طبیعی و متریالی دوست‌دار محیط‌زیست است؛ از این‌رو استفاده گسترده آن در بخش‌ها و صنایع مختلف آسیبی به محیط‌زیست نمی‌رساند.
اگرچه کشورهای آسیای شرقی مثل اندونزی، چین، مالزی و تایلند بیشترین سهم را در تولید کائوچو دارند، در حال حاضر شرکت‌های واردکننده در ایران باکیفیت‌ترین گرید این محصول را از کشورهای تولیدکننده وارد کشور می‌کنند.
اگر شما عزیزان اطلاعات بیشتری درباره کائوچو و کاربرد آن در صنعت دارید، حتما در بخش نظرات با ما و همراهان ما در میان بگذارید.
برای خرید عمده انواع کائوچو طبیعی و مصنوعی با مشاوران ما در شرکت ویراتیس راه تجارت ویرا تماس حاصل فرمایید. ویراتیس با افتخار وارد کننده بخش بزرگی از مواد اولیه صنایع مختلف می باشد.
